3 – بهداشت و سلامت تغذیه علاوه بر سلامت ظاهری بدن، درون جسم مسلمان نیز باید از نجاسات و بیماریها محافظت گردد به این معنا که نمازگزار مسلمان باید از خوراکیها و نوشیدنیهایی که ذاتاً حرام است مانند گوشت سگ و خوک و مشروبات الکلی و همچنین غذاها و نوشیدنی‌هایی که نجس شده بپرهیزد تا از پیامدهای سوء اینگونه تغذیه‌ها، که به تأیید علم نیز رسیده، مصون بماند. علاوه بر آن، نمازگزار باید از خوردن لقمه حرام نیز بپرهیزد، زیرا این لقمه‌ها، آثار نامطلوب روحی و اجتماعی بر جای می‌گذارد و این تغذیه نوعی ستمکاری و ظلم است که باعث قساوت قلب می‌‌شود و دلی که سخت شد دیگر نمی‌تواند با خدا رابطه برقرار کند، هرچند صاحب چنین لقمه‌ای و چنین قلبی برای فریب خود و دیگران، نماز هم بخواند. آنچه گفته شد درباره مال حرام بود، استفاده از خوراک مباح نیز اگر به صورت پرخوری و شکم چرانی باشد دیده دل را کور می‌سازد و مانع از دیدن حق و مصلحت می‌گردد چه رسد به اینکه لقمه حرام باشد، رسول خدا – صلی الله علیه و اله – فرموده‌اند: « با خوردن و آشامیدن زیاد، دلها را نمیرایند زیرا همانگونه که زراعت بر اثر آب زیاد از بین می‌رود دلها نیز بر اثر پرخوری می‌میرند.(46) » و در جای دیگر فرموده‌اند: «از شکم بارگی (پرخوری) بپرهیزید زیرا مایه تباهی بدن و موجب بیماری بوده و انسان را در عبادت سست می‌کند. »(47) و بسیاری از احادیث دیگر که انسان را از پرخوری نهی کرده و دلیل آن را هجوم امراض و خاموش شدن نور معرفت در قلوب می‌دانند و حتی ما را برای دستیابی به نور معرفت و رویت حق به تحمل گرسنگی و امساک فرا می‌خوانند.نماز، سنگ زدن به شیطان است و نمازگزاری که در تغذیه اسراف می کند از برادران شیطان است نه طرد کنندگان آن.پرهیز از اسراف در تغذیه، عامل اصلی سلامت و تندرستی است چنانچه گفته شده، تمام طب و بهداشت و درمان در آیه «... کلوا و اشربوا و لاتسرفوا ... »(48) «بخورید و بیاشامید ولی اسراف نکنید...» جمع گردیده است.(49) 4 – فواید بهداشتی وضو گرچه وضو و غسل مقدمه نماز می‌باشد و به طفیل ذی المقدمه به عرصه الزام و وجوب راه یافته‌اند ولی هرگز نمی‌توان چنین گفت که نماز، واجب و مفید است زیرا مقدمه آن موجب بهداشت جسم می‌شود اما می‌توان در کنار اهمیت و ضرورت و اثرات این فریضه به این نکته اشاره کرد که: نمازگزار از یک نوع مواهب تبعی و جسمی در رابطه با نماز برخوردار است چرا که جسم او روزانه چندین بار در قالب وضو و گاهی در قالب غسل شستشو می‌شود و مجبور است اعضای وضو را از هر گونه آلودگی و مانعی پاک کند و این کار اثرات بهداشتی فراوانی دارد که در ادامه به برخی از آنها اشاره می‌نمائیم؛ الف: تسریع گردش و جریان خون: ماساژ دادن و مالش که در ورزش و سلامت مؤثر است برای رسیدن به مقصود معینی انجام می‌شود که عبارت است از تأثیر آن بر جریان خون. به این صورت که ماساژ دادن، جریان خون را تحریک و عروق را خالی کرده و آن را برای ورود خون تازه آماده می‌کند به این ترتیب رگهای سطح بدن از خون پاک و خالص پر می‌شود، مالش، زردی پوست را از بین برده و مانع از شل شدن آن می‌شود به علاوه بر روی اعصاب آزاد کننده عروق تأثیر نموده و ضربان‌های قلب را تندتر می‌سازد و ماساژ با آب، پوست را بهتر پاک کرده و منافذ آن را برای تنفس جلدی آماده می‌سازد. (50). وضو علاوه بر فواید تربیتی که دارد، نوعی ماساژ پوست با آب است که موجب تسریع گردش خون می‌گردد زیرا وقتی آب سرد بر اعضای وضو می‌ریزیم، آن عضو سرد و خنک می‌شود و بدن برای حفظ درجه حرارت طبیعی بدن – که حدود 37 درجه سانتیگراد است، جریان خون را با سرعت و شدت بیشتری به سوی آن قسمت حرکت می‌دهد تا جبران حرارت از دست رفته کلیه اعضای وضو را بنماید، در نتیجه جریان نو و تازه در سطح بدن بوجود می آید که موجب تحریک و تازه کردن سلولها و در نهایت احساس شادابی، نشاط و سلامتی و تعدیل در جریان گردش خون، که مهمترین سیستم بدن است بوجود می‌آید. (51). ب: بهداشت پوست و ناخن: قبض و بسطی که عروق جلدی در قالب جریان آب در وضو بر آنها می‌یابند موجب زیاد شدن حرکت قلب و نشاطِ مبادلات جسمی گشته(52) و حرکات تنفس جلدی را آسان می‌نماید. طبق تحقیقات پزشکان 30%‌ اکسیژن بدن از راه پوست جذب و گاز کربنیک دفع می‌گردد لذا شستشوی پوست بدن به خصوص آن قسمت که در معرض هوا و گرد و غبار قرار دارد، موجب می‌شود تا اعمال حیاتی تعرق و تنفس جلدی به خوبی صورت گرفته و میکروبها و آلودگیها از بین رفته و از تجمع آنها که سبب بیماریهای پوستی می‌شود جلوگیری به عمل آید.(53) پس تطهیر با آب، کشنده و ضد عفونی کننده قوی میکروبهای موذی ای است که بوسیله‌هوا جریان داشته و بر روی دست و صورت و حفره‌دهان نشسته و شخص را در مخاطره شدید قرار می‌دهد بنابراین، همانطور که در مطالب گذشته بیان گردید، شستشوی اجباری دستها روزانه چندین مرتبه، موجب نظافت پوست دست و عامل پیشگیری از ورود میکروبهای مختلف به دهان می‌باشد.(54) از طرف دیگر یکی از شرایط صحت وضو، عدم وجود چرک و کثیفی در زیر ناخنهای بلند است که علاوه بر فواید ذکر شده سلامت دستگاه گوارشی را نیز به همراه دارد. ج: بهداشت سر و پا : پاها و سر انسان برخلاف دست و صورت، از اعضایی هستند که در بخش قابل توجهی از شبانه روز پوشیده هستند و امروزه دانش بشر، گروهی از بیماریها را می‌شناسد که شروع پیدایش این بیماریها از پوست سر و پاها می‌باشد به عنوان نمونه برخی بیماریهای قارچی پوست از حد فاصل انگشتان پا آغاز می‌گردد(55) و برخی آلودگی‌ها و ضایعات عفونی در مو و پوست سر که انسان باید به آنها توجه نموده و برای رفعشان اقدام کند. با مسح پاها، به شرط عدم وجود مانع بر روی آن، در نظافت قدوم و رفع بوی بد پا تأثیرات شایانی دارد و با توجه به عقیده برخی از دانشمندان که پا بیشتر از قسمتهای بدن به اکسیژن و تنفس جلدی نیاز دارد، موجبات این تنفس را در این موضع مهم و ستون بدن فراهم آورده(56) و به نوبه خود مانع رشد ارگانیزم‌های بی‌هوازی در منافذ پوست این مناطق می‌گردد.اصولاً مسح دو افق انتهای بدن، فرق سر و پاها، در دفع بارهای الکتریسته از روی بدن مؤثر بوده(57) و سلامت تفکر و اندیشه را به دنبال می‌آورد زیرا با مسح جلو سر، که محل تمرکز قوای دماغیه است، گردش خون را در این قسمت شدیدتر کرده و سلولهای دماغی برای تفکر آماده‌تر می‌گردند(58). د: آثار دیگر: برای وضو اثرات دیگری نیز ذکر شده که از آن جمله، استراحت و آرام سازی عضلات، تخفیف تشنجات جسمی و روانی، پاک شدن بدن از اشعه‌های یون‌ساز و مواد شیمیایی نامرئی معلق در هوا می‌توان نام برد.(59) 5 – تأثیر حرکات نماز(60) بر بهداشت و سلامت بدن الف: دستگاه گردش خون : چنانچه امروزه ثابت گردیده، بهترین وسیله‌ای که سرعت گردش خون را افزایش داده و از بالا رفتن فشار خون جلوگیری کرده و در حفظ تعادل آن اثر به سزایی میتواند داشته باشد، حرکات موزون و آرام همراه طمأنینه نماز است.(61) در مورد فشار خون باید گفت، یکی از شایعترین دلایل مراجعه به پزشک در سراسر دنیاست که به علت عوارض خطرناک و متعددی که افزایش آن در بسیاری از اعضای بدن از جمله قلب و مغز و کلیه و چشم و ... دارد، لذا سعی و اهتمام فراوانی در دانش پزشکی برای پیشگیری و کنترل این بیماری در پیش گرفته شده است. در تمامی منابع معتبر علمی، برای پیشگیری از ابتلا به فشار خون و کنترل تعداد زیادی از بیماران که افزایش فشار خونی در حد خفیف یا متوسط دارند، رعایت برخی اصول و استفاده از درمانها غیر دارویی توصیه می‌شود که این درمانهای علاوه بر تأثیر فراوان آن هزینه چندانی بر بیمار تحمیل نمی‌کنند. از جمله چهار درمان اولیه و بسیار مهم غیر دارویی که در منابع جدید علمی برای کنترل فشار خون مورد توجه قرار می‌گیرند عبارتند از: 1 – کاهش دادن اضطراب و استرس‌ها، 2 – کاهش یا عدم مصرف الکل 3 – کم کردن وزن 4 – انجام ورزش‌های سبک به طور منظم در شبانه روز. اما با توجه به نقش بسیار مهم نمازهای واجب روزانه، در ایمن ساختن انسان در مقابل استرس‌ها و مشکلات گوناگون زندگی(62) و نیز با توجه به الزامی که نماز به شخص مبنی بر عدم مصرف مشروبات الکلی می‌دهد و از طرف دیگر حرکات موزون قیام و قعود و رکوع و سجود منظمی که مشابه به عنوان یک نرمش سبک روزانه می‌باشد و با توجه به مطالب گذشته در بحث سلامت تغذیه و جلوگیری از پرخوری، متوجه خواهیم شد که هر چهار درمان غیر دارویی مذکور، برای کنترل و پیشگیری افزایش فشار خون، در ورای احکام نورانی نماز نهفته است. (63). علاوه بر آن پزشکان مشاهده کرده‌اند که با ادامه نماز ضربان خون، فشار خون، و چربی‌های خون به حد اعتدال برمی‌گردد و از این طریق در پیشگیری از تصلب شرایین و عواقب آن بسیار کمک می‌کند.(64) ب: مغز: تحقیقات نشان داده است، پائین آمدن سر به هنگام سجده منجر به جمع شدن خون در رگهای مغز می‌شود و هنگامی که سر به صورت ناگهانی به طرف بالا می‌رود، فشار داخل رگها کاهش می‌یابد و این حرکت در هر رکعت نماز شش بار در خلال رکوع و سجود تکرار می‌شود یعنی 102 بار در شبانه روز و این در حالی است که انسان فقط نمازهای واجب را به جا آورد. حال اگر شخص نمازگزار، نمازهای نافله را نیز به جا آورد، این رقم به 312 بار در شبانه روز و 9360 بار در ماه می‌رسد که در هر حرکتی رگهای خونی منقبض و منبسط شده و بر نرمی و قدرت جداره و عضلات آن افزوده می‌شود. علاوه بر این آرامش روحی و صفای ذهنی حاصل از نماز موجب می‌شود مغز به شکل مطلوبتر و بهتری به فعالیت خود ادامه داده و تفکر به نحو احسن صورت پذیرد.(65) ج: ستون فقرات و تقویت عضلات: بزرگترین متخصصان و پزشکان عالی مقام بین المللی بر این باورند که حرکات نماز یعنی خم و راست شدن ملایم در سجود و رکوع می‌تواند یکی از راههای مهم درمان بیماریهای «دیسکوپاتی» یا دیسک ناحیه کمر باشد. همچنین نماز درمان ساده‌ای برای بیماران مبتلا به جابه جایی غضروفهای ستون فقرات است با این توضیح که غضروف داخلی مفاصل(66) در بین دیسکهای ستون فقرات فاقد عروق می‌باشد و تغذیه آنها به طور مختصر توسط مایع موجود داخل مفصل امکان‌پذیر است که در اثر حرکات مفاصل، این مایع ترشح می‌شود، چنانچه مفصل یا مهره‌ای در طول روز حرکت مناسب نداشته باشد به مرور زمان مبتلا به «آرتروز»(67) می‌گردند، در کارهای روزمره در بعضی مفاصل به خصوص مفاصل کوچک و بعضی از مفاصل بین مهره‌ای ستون فقرات امکان تحرک کافی ندارد، حرکات منظم در حال رکوع، قعود و قیام در نماز این امکان را فراهم می‌سازد تا در شبانه روز 17 بار تمامی مفاصل بدن با نظم خاصی به حرکت درآیند و از آرتروز و بیماریهای مفاصل پیشگیری شود(68). علاوه بر آن، رکوع و سجود نماز، عضلات پشت را تقویت و حرکات ستون فقرات پشت را نرم ساخته و امراض عصبی و عضلانی را آرامش می‌بخشد(69) به خصوص اگر نماز از سن نوجوانی به پا داشته شود نیرو و استحکامی در برابر بیماریهایی که در نتیجه ضعف عضلات مجاور ستون فقرات عارض می‌شود، به فرد می بخشد . اخیراً بعضی از دانشمندان برای تقویت عضلات تمرین‌هایی معین کرده‌اند که برخی از آنها شبیه به حرکات نماز است(70) و نکته مهم دیگر آنکه جراحان و متخصصان ارتوپدی در کشورهای اسلامی مشاهده کرده‌اند که بهبودی زخم عمل جراحی و شکستگی استخوان‌ها در افراد نمازگزار سریعتر از دیگران است.(71) د: زخمهای گوارشی و معده: زخم معده(72) و زخم اثنی عشر(73) از شایعترین موارد مراجعه به پزشکان داخلی و جراحان به حساب می آید، در بروز این مشکلات، عوامل مختلفی، از جمله؛ وجود نوعی باکتری خاص به نام «هلیکو باکترپیلوری» در دستگاه گوارشی بسیاری از مبتلایان به زخمهای گوارشی، دخیل دانسته شده است . همچنین ارتباط میان اضطراب و استرس و بروز زخمهای گوارشی، بوسیله منابع علمی جدید کاملاً تأیید می‌شود: «مشاهدات بالینی طی سالیان دراز نشان داده است که علایم زخمهای گوارشی ممکن است در اثر تغییرات هیجانی بیمار یا تجربه استرس زای مختلف، شروع و یا تشدید شود.» بر طبق این مطالعات و بررسی‌ها، اضطراب یا به طور کلی استرس‌ها، نه تنها یک عامل کمکی برای ایجاد زخمهای گوارشی هستند بلکه خود به تنهایی باعث ایجاد زخم معده(74) می‌شوند که علت آن این است که در شرایط استرس و اضطراب، عصبِ واگ، تحریک شده و باعث افزایش ترشح اسید معده از سلولهای جداری معده(75) می‌گردند که افزایش اسید معده، به طور ناگهانی یا به مرور زمان، پوشش مخاطی و محافظ معده را از بین می‌برد و آنزیمهای پروتئولیتیک معده که در هضم غذاها نقش دارند، به علت عدم وجود لایه محافظ بافت خود معده را نیز هضم کرده و از بین می‌برند. بنابراین هر عاملی که سبب تخفیف و کاهش استرس‌ها شود، می‌تواند نوعی عامل پیشگیری کننده از زخمهای گوارشی باشد. شخص نمازگزار،‌ در صورت حضور قلب و توجه به مفاهیم نماز و ایمان به قدرت لایتناهی پرودگاری که در مقابلش، کرنش می‌کند، خود را در مقابل هر عاملی که قصد تهدید کردن و به خطر انداختن و در نتیجه مضطرب ساختن او را داشته باشد، ایمن می‌یابد و با تکرار باورهای اعتقادی خود طی نمازهای پنجگانه یومیه، این ایمنی همه جانبه را به روان و جسم خود تلقین می‌کند.(76) علاوه بر آن رکوع و قیام نماز در تقویت عضلات معده اثر به سزایی داشته و آنچه از مواد چربی و پیه که در جداره معده باقی مانده به کلی برطرف می‌سازد(77) و در تقویت عضلات دیواره شکم نیز بسیار مفید بوده و به جمع شدن معده کمک کرده و آن را در عمل هضم یاری می‌رساند.(78) رکوع همچنین به کار روده‌ها و حرکات آنها نیز برای آسان شدن دفع فضولات هضمی به صورت طبیعی یاری می‌رساند و سجود باعث رانده شدن هوا از میان معده به دهان شده، دشواریهای هضم و انعکاسات قلبی را برطرف نموده(79) ، از بزرگ شدن شکم و ورم معده که بر اثر فشرده شدن عضلات آن بوده و بیماری بزرگی محسوب می‌شود جلوگیری کرده و نیروی جدار معده و حرکات آن را تقویت می‌نماید. (80) به همین منظور نماز را به عنوان یکی از عوامل مؤثر در به کار انداختن جهاز هاضمه دانسته‌اند که راه اشتها و میل به غذا را نیز هموار می‌سازد و جالب آن که اوقات نماز و مواقع میل یا هضم غذا کاملاً مناسب و هماهنگ بوده و در این امر حکمت عجیبی به کار برده شده است.(81) 6 – نماز تسکین دهنده دردها و تقویت کننده سیستم دفاعی بدن از دیرباز نقش نماز در آرام سازی انسان بررسی و مکرراً تجربه شده است(82) ، آرام سازی یکی از وسایل مورد استفاده برخی از روان درمانگران جدید برای درمان بیماریهای روانی است و انسان می‌تواند آن را از طریق تمرین بیاموزد و خواندن نماز آن هم چندین بار در روز، بهترین برنامه تمرین آرام سازی و فراگیری آن می‌تواند باشد و وقتی انسان کیفیت آرام سازی را فرا گیرد می‌تواند از تشنجات عصبی ناشی از فسادها و فشارها و گرفتاریهای زندگی رها شود.(83) تحقیقات علمی نشان داده است؛ با تکرار نماز، اثر گذاری آن در ترشح «انکفالین» از هیپوفیز و فضای بین بطن سه و چهار مغز انسان به صورت شرطی، و به محض برپایی نماز، انجام می‌شود. لازم به توضیح است که: ترشح «انکفالین» که در فعال سازی سیستم ایمنی بدن دخالت دارد، از طریق تحریک سلولهای «سیتوتوکسیک»(84) صورت می‌گیرد که نماز در تحریک آنها تأثیر مستقیم دارد. (85) بنابراین نماز، در تقویت سیستم دفاعی بدن مؤثر است و نه تنها در سلامت روان بلکه در سلامت جسم نیز به طور مشخص تأثیر دارد. دعا و نیایش را به عنوان مکانیزم دفاعی و مقابله‌ای مطرح ساخته‌اند، تحقیقات بسیار مهمی نشان داده‌اند پاسخهای ایمنی و دفاعی بدن می‌توانند شرطی گردند به همین دلیل نماز و ذکر، تأثیر مثبت و عمیقی بر سیستم اعصاب مرکزی و سیستم ایمنی بدن دارد(86) و با تکرار آن این حالت تقویت می‌گردد. 7 – نگهداری بدن از میکروبها و ویروسهای ناشی از گناه و حفظ سلامت نسل نماز، باعث ایجاد تقوی است و تقوی و خویشتنداری نه تنها روح بلکه جسم را نیز از آلودگی‌های ناشی از گناه نگه می‌دارد. بیماریهای ناشناخته و خانمان براندازی که امروز در جهان شایع شده و سلامت نسل بشر را به مخاطره افکنده است، مطمئناً ‌نتیجه تبهکاری کسانی بوده که اهل نماز و نیایش نبودند. (87) در حقیقت کسانی که امروز به بعضی از بیماریهای مقاربتی مبتلا گشته‌اند در اثر داشتن روابط ناسالم و نامشروع و رفتارهای غیر بهداشتی پرخطر است زیرا آنها به فکر نماز و ارتباط با خالق نبوده‌اند و کسی که آلوده به این بیماری‌های مرگ‌زا گشت دیگر نمی‌تواند نسلی سالم و با تقوا داشته باشد چرا که تأثیر روابط سالم والدین در فرزند قبل از انعقاد نطفه آغاز می‌شود 8 – نماز و کرونوبیولوژی یکی از دانش‌های ناشناخته در عصر ما، اما با سابقه در اسلام، دانش کرونوبیولوژی(88) است. در این دانش، پدیده‌های زیستی و تغییرات آنها به تناسب زمان، شب و روز، ماه و سال و مانند اینها، مورد مطالعه قرار می‌گیرد. مطالعات پراکنده و مکرر نشان داده است که ترشح بسیاری از هورمون‌ها، دوره‌ای و متناوب است یعنی در طی مدت 24 ساعت به صورت یکنواخت ترشح نمی‌شوند بلکه بعضی از هورمون‌ها بیشتر در ساعات اولیه شب و برخی بیشتر در نیمه شب و برخی در فاصله بین طلوع فجر و طلوع صبحگاهی تشرح می‌شوند. تغییرات رنگ نور خورشید از هنگام طلوع تا غروب آفتاب بر فعالیت عناصری چون اکسیژن تأثیر می‌گذارد و دوره‌های تناوبی دیگر مانند ماه قمری و سال شمسی نیز تأثیرات دیگری بر فعالیت‌های حیاتی انسان و موجودات زنده می‌گذارند به هر صورت، در اینجا به جای ورود به یک بحث پیچیده و مفصل به همین مختصر اکتفا می‌کنیم که: ساعات فضیلت نمازهای پنجگانه در نظام سراسر حکمت آمیز آفرینش چنان حکیمانه و هماهنگ با تغییرات بیولوژیک در بدن انسان و تحت تأثیر تغییرات زمانی، تعیین و طراحی شده که برای محققین و تشنگان نوآوری‌های علمی، مطالعه در این زمینه خود باب جدیدی از دانشی نورا خواهد گشود. امروز ما این مقدار می‌دانیم که استراحت و خواب در ساعات اولیه تاریکی شب (بعد از وقت نماز عشاء) در مقایسه با ساعات پایانی شب برای تقویت قوای جسمی و روحی و ترمیم و بازسازی در بدن(89) بسیار مؤثرتر است. در این ساعات سطح هورمون رشد در خون به بالاترین میزان می‌رسد و توصیه اسلامی به خواب اول شب و بیداری ساعات پایانی آن و تأکید بر بیداری بین الطلوعین که با زمان افزایش سطح هورمونهای استرس‌زا مانند کورتیزول، آدرنالین، گلوکوکورتیکوئیدها و ... مقارن است، به خوبی به انسان می‌آموزد که با این مقدار از دستآوردهای علمی موجود، تعیین ساعات خواب و بیداری و وضو گرفتن و رو به خدا کردن و آرامش روان یافتن درست باید همان باشد که در آموزش‌های اسلامی بر اساس تعیین ساعات فضیلت نمازها و توصیه به استراحت یا بیداری آمده است، و نسبت به بر پایی نماز اول وقت تأکید بسیار شده است.(90) 9 – نرمشی مناسب با همه سنین نمازگزار مسلمان، در هر شبانه روز حداقل 17 رکعت نماز می‌خواند یعنی هر کدام از اعمال قیام و قعود و سجود را سی و چهار بار و عمل رکوع را هفده و هر یک از حرکات تکبیره الاحرام و دعای دست را پنج مرتبه اجرا می‌کند به اضافه حرکات مستحبی دیگری که به هنگام هر یک از تکبیرهای مستحبی اجرا می‌شود، این حرکات برای هر شخصی در هر سن و سالی که باشد مناسب بوده و بدون آن که فشار بیش از حدی را بر او وارد کند، چنانچه ذکر شد، تأثیر خوبی در انقباض و انبساط عضلات، مفاصل و گردش خون دارد. (91) در حقیقت نماز هم عبادت است و هم ورزش بدنی و روحی و می‌توان ادعا کرد که قرآن در تطبیق ورزش‌های سبک که امروزه به ورزش‌های سوئدی معروفند، پیشتاز بوده است. آنچه ورزش نماز را از سایر ورزش‌ها ممتاز می‌نماید، توزیع مناسب آن در طول شبانه روز است و دانشمندان نیز ثابت کرده‌اند که بهترین نوع ورزش، ورزشی است که تکرار شود و در طول اوقات روز توزیع گردد و خسته کننده نبوده و انجام آن برای هر کس امکان‌پذیرد باشد که تمام این ویژگیها در حرکات نماز فراهم است. (92)