حکایت  
نقل است که روزى امیر مومنان على (علیه السلام ) در رهگذرى به زنى برخورد نمود که با زحمت بسیار ظرف آبى را حمل مى کرد. جلو رفت و فرمود اجازه مى دهى که یاریت دهم ؟
زن عرض کرد: اگر قبول زحمت فرمایید، احسان نموده اید.
حضرت ظرف آب را به دوش گرفت و به راه افتاد. در بین راه امام (علیه السلام ) رو به زن کرده ، فرمود: آوردن آب وظیفه ى مرد خانه است . تو چرا این کار را انجام مى دهى ؟
زن عرضه داشت : شوهرم از جمله ى سپاهیان على (علیه السلام ) بود که در جنگ به شهادت رسید. بعد از او من مانده ام و چند کودک یتیم . خلیفه ى مسلمین ، على بن ابیطالب (علیه السلام ) هم از حال ما بى اطلاع است .
امام (علیه السلام ) ظرف را به خانه ى زن رسانید و رفت و اندکى بعد با مقدارى آرد، گوشت و خرما بازگشت و خطاب به زن فرمود: من نان مى پزم و تو از بچه ها نگهدارى کن و یا اینکه من از بچه ها مواظبت مى کنم و تو کارها را انجام بده .
زن عرض کرد: شما نان بپزید، من از بچه ها بهتر مى توانم مواظبت نمایم
حضرت ابتدا مقدارى از گوشت ها را کباب کرده ، با خرما به دهان کودکان گذاشت ، ضمن آنکه به هر یک مى گفت : فرزندم على را حلال کن .
سپس برخاست آرد را خمیر نمود و تنور را پر از آتش کرد. شعله که زبانه کشید صورت مبارکش را نزدیک برد و خطاب به خویشتن خویش فرمود: بچش حرارت آتش را، مبادا از حال ایتام غافل شوى ...
در این موقع زن همسایه سر رسید و چون امیرمومنان على (علیه السلام ) را در کنار تنور دید و شناخت ، فورا به نزد بیوه زن رفت و گفت : واى بر تو، هیچ مى دانى این کیست که مشغول پختن نان است ؟!
بیوه زن گفت : همین قدر مى دانم که از بندگان خوب خداست .
زن گفت : این خلیفه مسلمین ، على بن ابیطالب (علیه السلام ) است .
بیوه زن که از شیندن این حرف بى تاب شده بود، به کنار تنور آمد و از امیر مومنان (علیه السلام ) عذرها خواست و طلب بخشش نمود، اما حضرت در جوابش فرمود: این من هستم که باید عذرخواهى نمایم ، چرا که در حق تو و فرزندانت کوتاهى شته است . ⁽¹⁶⁷⁾
امام و بیماران  
مى فرماید: امام على (علیه السلام ) به عیادت بیماران مى شتافت ؛ از جمله ، بیمارانى که مردم بى دلیل از آنها دورى مى جستند. ایشان با مهربانى جویاى احوال و سیر درمانى شان مى شد، در کنار همان بسترى که پذیراى وجود بیمار بود، مى نشست ، دست به دعا برمى داشت و شفاى عاجل تمامى بیماران از جمله شخص عیادت شونده را آرزو مى فرمود. سپس ‍ بیرون آمده ، مى گفت : عیادت کننده اى بیش از همه پاداش مى ستاند که به وقت عیادت کمتر بنشیند، مگر اینکه بیمار نشستن او را دوست بدارد یا از او بخواهد که در برود. ⁽¹⁶⁸⁾
مى پرسم : عکس العمل حضرت (علیه السلام ) در برابر بیمارانى که از درد خویش شکوه مى کردند چه بود؟
مى فرماید: حضرت با مهربانى به آنان مى گفت : خدا آنچه را از آن شکایت دارى موجب کاستن گناهانت گرداند؛ چه دربیمارى مزدى نیست لیکن گناهان را مى کاهد و مى پیراید همچون پیراستن برگ درختان ⁽¹⁶⁹⁾
سپس مى فرماید: آنگاه که مى دید مریضى بهبود یافته ، مى فرمود: خوشا به حالت که از گناهان پاک شدى . پس از این به بعد کاملا مراقب رفتار و کردارت باش (تا به گرد گناه آلوده نشود. ⁽¹⁷⁰⁾
مى گویم : پس بدین ترتیب حضرت (علیه السلام ) مجلس عیادت را نیز به یاد حضرت حق (جل و علا) زینت مى داد.
مى فرماید: آرى همین طور است .
مى پرسم اگر امام (علیه السلام ) از بیمارى فردى باخبر نمى شد و پس از بهبودى وى از آن اطلاع مى یافت چه مى فرمود؟
مى فرماید: باز هم او را مورد تفقد و عنایت خویش قرار مى داد.
حکایت  
یکى از شیعیان اما على (علیه السلام ) مى گوید: روزى تب و لرز داشتم به طورى که رفتن به مسجد برایم مقدور نبود. روز جمعه که فرا رسید در خودم احساس سبکى و بهبود نمودم . با خود اندیشیدم که بهتر است غسل کنم ، به مسجد بروم و پشت سر امیرمومنان (علیه السلام ) نماز بخوانم .
غسل کردم و به مسجد رفتم و نشستم . امیر مومنان (علیه السلام ) مشغول خواندن خطبه ها که شد دوباره احساس تب و لرز نمودم ، با وجود این خود را کنترل نموده با اتمام خطبه ها نماز را پشت سر حضرت (علیه السلام ) به جاى آوردم .
بعد از نماز، امام (علیه السلام ) مرا به خانه اش دعوت نمود و چون به نزد حضرتش (علیه السلام ) شتافتم ، فرمود: امروز تو را چه شده بود که به خود مى پیچیدى ؟
عرض کردم : مدتى بیمار بودم ، امروز تبم فروکش کرد تصمیم گرفتم که براى نماز به مسجد بیایم اما در مسجد دوباره تب و لرز به من دست داد.
امام (علیه السلام ) فرمود: تب و لرز تو به من نیز سرایت نمود، زیرا ما با شما (شیعیان ) ارتباط معنوى داریم .
عرض نمودم : آیا تنها شیعیانى که در مسجد هستند یا آنهایى که در دیگر جایها نیز هستند؟
فرمود: هر کدام از شیعیان ما در شرق و غرب عالم چون به دردى مبتلا شوند آن درد به ما هم سرایت مى کند. ⁽¹⁷¹⁾
امام و دانشمندان  
مى فرماید: امام على (علیه السلام ) دانشمندان و خردورزان را سخت گرامى و محترم مى داشت تا آنجا که مى فرمود: من وقر عالما وقر ربه ⁽¹⁷²⁾ یعنى هر که دانشمندى را احترام کند پروردگار خود را گرامى داشته و نیز من علمنى حرفا فقد صیرنى عبدا یعنى هر کس به من کلمه اى آموزد مرا وامدار خویش نموده است .
مى پرسم : از منظر حضرت ، همنشینى با خردمندان و دانشمندان موجب چیست ؟
مى فرماید: موجب ایمنى ، چنانکه فرمود: مصاحبه العاقل مامونه ⁽¹⁷³⁾ یعنى همنشینى با خردمند موجب ایمنى است .
مى پرسم : ایمنى از چه
مى فرماید: از بزرگترین فقر
مى پرسم : بزرگترین فقر چیست ؟
مى فرماید: جهل و نادانى و بى اطلاعى از معارف الهى
مى گویم : پس منظور از عالمانى که امام (علیه السلام ) آنها را گرامى و عزیز مى داشت دانشمندان دینمدار است ؟
مى فرماید: آرى ؛ چنانکه حضرت (علیه السلام ) فرمود: علیک بمقارنه ذى العقل و الدین فانه خیر الاصحاب ⁽¹⁷⁴⁾ یعنى با خردمند دیندار دوستى کنید زیرا او بهترین یاران است .
سپس مى فرماید: البته این بدان معنا نیست که نباید از یافته هاى علمى عالمان دین گریز یا حتى دین ستیز سود جست ، چه ، علم آموزى حساب شده از ایشان مى تواند در حکم بیرون آوردن گوهر فتاده در آبگیرى متعفن باشد و زمینه ى پاسخگوییى منطقى و مفید و موثر به شبهاتى که مجال طرح را مى یابند، فراهم آورد.
سپس مى افزاید: همنشینى با دانشوران دینمدار علاوه بر فراهن آوردن موجبات ایمنى ، موجب تکریم علم ، دانش و خردورزى و نیز پاکى نفس ، فزونى دانش و رواج فرهنگ علم آموزى مى شود، فرهنگى فراز پایه که خود ناظر است بر فریضه ى مقدس دانش طلبى ، طلب العلم فریضه على کل مسلم و مسلمه
سپس مى افزاید: از سخنان آن حضرت است که جالس العلماء یزدد علکم یحسن ادبک و تزک نفسک ؛ ⁽¹⁷⁵⁾ یعنى یا دانشمندان همنشین باش ‍ تا دانشت زیاد شود و به کمال ادب برسى و نفست به قداست و پاکى گراید.
امام و جویندگان روزى حلال  
مى پرسم : جویندگان حلال کیانند؟
مى فرماید: آنان که جهت برآوردن نیازهاى معیشتى خود و افراد تحت تکلفشان از طرق شرعى و قانون مبتنى بر شرع مقدس اقدام مى نمایند.
مى پرسم : این جویندگان در منظر شرع گرامى چه جایگاهى دارد؟)
مى فرماید: جایگاهى فوق العاده رفیع چنانکه امام على (علیه السلام ) بزرگترین تفریح را کار بر مى شمرد و امام محمد باقر (علیه السلام ) در پاسخ به فرد ظاهر بین و ساده اندیشى که اشتغال حضرت به زراعت را حمل بر دنیاطلبى نموده و ایشان را از آن برحذر داشته است عمل خود را طاعتى از طاعات خداى تعالى معرفى مى نماید و بر آن تاکید نیز مى فرماید. ⁽¹⁷⁶⁾
مى پرسم : عنایت امام على (علیه السلام ) به جویندگان روزى حلال چیست ؟
مى فرماید: ضمن سفارش ایشان به رعایت تقوى الهى و رعایت انصاف در امر کسب و تامین معاش و پرهیز از کم کارى ، کم فروشى ، گرانفروشى ، تقلب در معامله ، نپرداختن زکات و امثال ذلک ، شرایط مناسب و امنیت چند بعدى را براى کار و فعالیت آنان فراهم مى آرود؛ چنانکه نقل است حضرت (علیه السلام ) از کاسبان بابت مغازه ها و دکانهاى بازار کرایه اى دریافت نمى فرمود. ⁽¹⁷⁷⁾
سپس مى فرماید: علاوه بر این امام (علیه السلام ) با فرهنگ مخرب گوشه گیرى و رهبانیت به سبک دیگر تحریف شده به شدت مخالفت مى ورزید و آن را موجب گسترش فقر، و توسعه ى فقر را زمینه ساز سست شدن ایمان و مبانى اعتقادى آن قلمداد مى فرمود.
حکایت  
آورده اند که روزى علاء بن زیاد از برادرش عاصم به امیر مومنان شکایت برد و گفت که او لباسى خشن پوشیده و به کلى دست از دنیا و تامین معاش ‍ خانواده برداشته است . امام ، عاصم را طلبید و بدو فرمود: اى دشمن نفس خود، شیطان تو را فریب داده و سرگردان کرده است ؟ چرا به زن و فرزندانت رحم نمى کنى ؟ آیا گمان مى کنى که خداوند چیزهاى پاک را حلال کرده اما دوست ندارد که تو از آنها استفاده کنى ؟
عاصم پاسخ داد: یا امیرالمومنین !لباس خود نیز بر و خشن و ارزان قیمت است و غذاى شما مختصر و فقیرانه ، شما رهبر و پیشواى ما هستید، و من خواستم که از شما متابعت نمایم .
حضرت (علیه السلام ) فرمود: واى بر تو! من همانند تو نیستم . چون خداى تعالى بر کسى که امام و پیشواى بر حق مردمان است واجب کرده که مانند تهیدستان و ناتوانان زندگى کند تا زندگى به فقیران ، سخت و ناگوار نباشد. ⁽¹⁷⁸⁾
امام و زیردستان  
مى فرماید: شاید به کار بردن لفظ زیر دست ، خادم و غلام در مورد افرادى که توفیق خدمتگزارى ائمه اطهار (علیهما السلام ) اغز جمله امنام على (علیه السلام ) را با جان و دل پذیرا شده بودند درست نباشند؛ چرا که امام (علیه السلام ) همگى را از بردگى رهانیده بود و نه 9 تنها با آنها به نیکى و انصاف رفتار مى نمود و بر سر یک سفره غذا تناول مى کرد بلکه آنان را بر خود ترجیح مى داد.
حکایت  
آورده اند که روزى امیر مومنان على (علیه السلام ) به همراه قنبر به بازار رفت و دو پیراهن خرید یکى را که ارزان قیمت تر بود خودش برداشت و دیگرى را به قنبر داد.
قنبر با دیدن این رفتار حسنه ى امام (علیه السلام ) عرض کرد: آقا! من خادم و غلام شما هستم و شما مولاى من و خلیفه ى مسلمانان هستید. سزاوار است شما جامه ى نیکوتر را بپوشید.
امام در جواب فرمود: من از خداى خویش خجالت مى کشم که خود را بر تو ترجیح دهم . ⁽¹⁷⁹⁾
مى گویم : چنانکه پیشتر فرمودید: فضه نیکو زنى که توفیق الهى خدمتگزارى به اهل بیت عصمت و طهارت (علیهما السلام ) را یافته بود در بیت على (علیه السلام ) همانقدر کار مى کرد که دختر گرامى پیامبر (علیه السلام ) ببى فاطمه ى زهرا(علیهاالسلام ) به کار مى نمود و این به خوبى موید مهرورزى مولا على (علیه السلام ) و اهل بیت عصمت و طهارت (علیهم السلام ) نسبت به زیردستان و به تعبیر بهتر پناه آورندگان به ایشان است .
مى فرماید: به تحقیق چنین است ، چنانکه مى بینم خانم فضه در محضر اهل بیت علیها السلام ) و در سایه سار قرآن ناطق (علیه السلام ) چنان با کلام وحى انس مى گیرد که عمرى جز با قرآن تکلم نمى نماید.
حکایت ⁽¹⁸⁰⁾ 
آورده اند که مردى مى گفت در سفر حج خانمى جامانده از قافله را دیدم . از وى پرسیدم : تو کیستى او به جاى جواب دادن به سوال ، به من فهماند که مى بایست ابتدا (طبق دستور اسلام ) سلام کنم . من نیز سلام کردم . در جوابم این آیه را خواند: هرگاه آنانکه به آیات ما مى گروند نزد تو مى آیند: بگو: سلام بر شما باد. ⁽¹⁸¹⁾
پرسیدم : کجا مى روى ؟
در پاسخ این آیه را تلاوت کرد: هر کسى توانایى رسیدن به آنجا را یافت و حج و زیارت آن خانه بر او واجب است . ⁽¹⁸²⁾ دانستم که به مکه مى رود.
گفتم : از کجا مى آیى ؟
گفت : آن مرد از مکانى بسیار دور دعوت مى شوند. ⁽¹⁸³⁾ دانستم که از راه دورى آمده است .
پرسیدم : چند روز است که در راهى
گفت : همانا زمین و آسمانها و آنچه بین آنهاست را در شش روز خلق کردیم . ⁽¹⁸⁴⁾ فهمیدم که شش روز است که راه مى سپرد.
پرسیدم : آیا گرسنه اى ؟
گفت : ما آنان را بدون بدن نیافریده ایم تا به غذا محتاج نباشند ⁽¹⁸⁵⁾ فهمیدم که گرسنه است ، مقدارى غذا به او دادم . چون غذا را خورد، به او گفتم بر سرعت خود بیفزاى تا زودتر به قافله برسیم
گفت : اگر در آنها به جز خداوند یکتا خدایانى وجود داشت فساد ایجاد مى شد. فهمیدم منظورش این است که یک زن و یک مرد نمى توانند با هم سوار اشتر شوند. بنابراین پیاده شدم و او را سوار کردم . در این موقع آیه اى دیگر خواند: پاک و منزه است خدایى که این را تحت اراده ى ما درآورد. ⁽¹⁸⁶⁾
به راه افتادیم و پس از مدتى به قافله اى رسیدیم ، از او پرسیدم : آیا دراین قافله آشنایى دارى ؟ او در پاسخ چهار آیه را تلاوت نمود: اى داوود، تو را در زمین خلیفه قرار دادیم . ⁽¹⁸⁷⁾ و اى موسى همانا من خداوند یگانه ام . ⁽¹⁸⁸⁾ و اى یحیى این کتاب را با قدرت بگیر. ⁽¹⁸⁹⁾ و محمد (صلى الله علیه وآله ) نیست مگر فرستاده ى ما، پیش از او نیز پیامبرانى بودند که درگذشتند. ⁽¹⁹⁰⁾
فهمیدم که افردى به نامهاى داوود، موسى و یحیى و محمد از آشنایان او در این کاروان هستند.
آنها را چون صدا زدم ، آمدند و سلام کردند: زن خطاب بدآنها این آیه را خواند: این مرد را به خدمت گیرید که بهترین کس براى خدمت کسى است که امینت و توانا باشد. ⁽¹⁹¹⁾ و سپس گفت : خداوند نیکوکاران را دوست دارد ⁽¹⁹²⁾ فهمیدم منظور او این است که آن چهار تن از من سپاسگزارى کرده و پاداشم دهند. من از گرفتن پاداش خوددارى کردم ؛ اما پرسیدم : شما چه نسبتى با این خانم دارید؟ و او کیست که هر چه میگویم با آیات قرآن پاسخ مى دهد؟
گفتند: ما پسران او هستیم و او کسى نیست مگر فضه خدمتکار بى بى فاطمه زهرا (علیها السلام ) که سالهاست جز با قرآن تکلم نکرد است .
امام و اقلیتهاى دینى  
مى فرماید: اسلام همزیستى مسالمت آمیز با پیروان سایر ادیان الهى را (به شرط وفادارى و احترام متقابل ) پذیرفته و اقلیتهاى دینى را با مهر و عطفتى بى مانند در سایه سار خود جاى داده است .
على (علیه السلام ) نیز که سیره ى عبادى حضرتش آیینه ى تمام نماى شریعت محمدى (صلى الله علیه وآله ) است پیروان اقلیتهاى دینى را زیر شهیر مهربانى خویش قرار داد و از عرض و آبرو، جان و مال و نوامیس ‍ ایشان نیز حمایت نمود؛ چنانکه وقتى شدین در محدوده ى کشور اسلامى خلخال از پاى زنى از اهل کتاب ربوده اند، سخت برآشفت و فرمود: اگر مسلمانى از غم این حادثه جان دهد بجاست . ⁽¹⁹³⁾
سپس مى فرماید: حضرت نه تنها نسبت به وضع زندگى مسلمانان بذل عنایت مى فرمود بلکه زندگانى پیروان سایر ادیان و مذاهب ساکن دارالاسلام را نیز مد نظر داشت و اگر در این زمینه کاستى ، نارسایى و مشکلى را مى یافت مجدانه درصدد رفع آن برمى آمد.
حکایت  
پیرمردى نصرانى عمرى کار کرده و زحمت کشیده بود، اما ذخیره و اندوخته اى نداشت . آخر کار هم کور شده بود پیرى و فقر و کورى همه با هم جمع شده بود و جز گدایى راهى برایش باقى نگذارد، کنار کوچه مى ایستاد و گدایى مى کرد. مردم ترحم مى کردند و به عنوان صدقه پشیزى به او مى دادند و او از همین راه بخور و نمیر به زندگانى ملامت بار خود ادامه مى داد تا اینکه روزى امیرالمومنین على بن ابیطالب (علیه السلام ) از آنجا عبور کرد و او را به آن حال دید.
على بن ابیطالب (علیه السلام ) در صدد جستجوى احوال پیرمرد برآمد، تا ببیند چه شده که این مرد به این مرد حال و روز گرفتار شده است ، ببیند آیا فرزندى ندارد که او را تکفل کند، آیا راهى دیگر وجود ندارد که این پیرمرد در آخر عمر آبرومندانه زندگى کند و گدایى نکند.
کسانى که پیرمرد را مى شناختند آمدند و شهادت دادند که این پیرمرد نصرانى است و تا جوان بود و چشم داشت کار مى کرد، اکنون که هم جوانى را از دست داده و هم چشم را دیگر نمى تواند کار بکند، ذخیره اى هم ندارد، طبعا گدایى مى کند. حضرت على (علیه السلام) فرمود: عجب !تا وقتى که توانایى داشت از او کار کشیدید و اکنون او را به حال خود واگذاشته اید...؟!
بنابراین بر عهده ى حکومت و اجتماع است که تا زنده است او را تکفل کند. بروید از بیت المال به او مستمرى بدهید. ⁽¹⁹⁴⁾