یکى از خادمان حرم امام حسین علیه السلام نقل مى کند: شبى نوبت من بود که در حرم بمانم و پاسدارى کنم . وقتى که مردم بیرون رفتند، تمام درها را بستم و بقیه خدام هم خوابیدند. حدود نیمه شب بود که هنوز بیدار بودم ، ناگهان دیدم دو نفر از درى که معروف به ((زینبیه )) است داخل شدند و آمدند بالاى قبر که تازه صاحب آن را دفن کرده بودند، قبر را شکافتند و میت را بیرون آوردند.
ناگهان دیدم ، آن کسى را که از قبر بیرون آورده اند به آن دو نفر استغاثه و التماس مى کند. ولى آنها به حرفش گوش نمى دهند و به او رحم نمى کنند. او را گرفتند و مى خواستند از همان در، بیرون برند در حالى که صاحب قبر از آنها ماءیوس بود از اینکه به او رحم کنند.
پس آن میت روى خود را به طرف حرم مطهر کرد و عرض نمود: یا اباعبدالله ! آیا با همسایه تو باید چنین رفتار نمایند؟
آن خادم مى گوید: در این هنگام صدایى از حرم مطهر شنیدم ، به طورى که دیوارها و قندیل ها از مصیبت آن صدا به لرزه در آمدند که مى فرمود: او را برگردانید.
ناگهان دیدم آن دو نفر جنازه را برگردانیدند و با عجله ، آن را به جاى خود دفن کردند و رفتند. چون صبح شد، بر سر قبر آمدم دیدم قبر تغییر کرده و اثر شکافتن در آن پیداست .⁽⁴¹⁴⁾
معلوم مى شود این دو نفر ملائکه نقاله بوده اند و مى خواستند جنازه را از آنجا به جاى دیگر که مناسب حال او بوده است ببرند و آن جا دفن نمایند. ولى چون او مهمان امام حسین علیه السلام بود و متوسل به آن حضرت شد، او را شفاعت کرد و نگذاشت جزو بدکاران و گناه کاران ببرند.

حال که بهشت برزخى و خصوصیات آن را دانستیم لازم دیدم درباره نهرهاى آن بهشت مطالبى از زبان امام صادق علیه السلام که به ((عبدالله سنان )) بیانم فرموده است را بنویسم .
((عبدالله بن سنان )) یکى از یاران امام صادق علیه السلام ، در رابطه با نهر کوثر برزخى ، چیزى را که از آن حضرت شنیده است چنین بازگو مى کند.
از امام صادق علیه السلام پرسیدم : نهر کوثر چیست ؟ فرمود: طول و اندازه اش بین بصرى تا صنعاى یمن است . ((عبدالله )) تعجب کرد! حضرت فرمود: آیا دوست دارى آن را به تو نشان دهم ؟
عرض کردم : آرى ، فدایت شوم فرمود: دست مرا بگیر تا از شهر بیرون رویم . دست او را گرفتم تا بیرون شهر مدینه رفتیم . امام پاى مبارکش را به زمین زد و فرمود: نگاه کن . (ناگهان به امر امام پرده ملکوتى از پیش ‍ چشمم کنار رفت و عالم برزخ نمایان شد.) وقتى چشم گشودم نهرى بسیار بزرگ را دیدم که اول و آخرش پیدا نبود مگر موضعى که من و حضرت در آن جا ایستاده بودیم که مانند جزیره بود. نهرى به نظرم آمد که از یک طرف آن آب و از طرف دیگرش شیر مى رفت که از برف سفیدتر بود. از میان آن ، شرابى جارى بود که به نظر مى رسید مانند یاقوت سرخ است و چیزى نیکوتر و خوش نماتر از آن در میان شیر و آب ندیده بودم .
گفتم : فدایت شوم . این نهر از کجا بیرون مى آید (و به کجا مى ریزد)؟ فرمود: این از چشمه هایى است که خداوند در قرآن ، وعده آن را داده و فرموده است : ((در بهشت چشمه اى از شیر و چشمه از آب و چشمه اى از شراب در این نهر جارى مى شود.))⁽³⁹⁹⁾
در کنار آن نهر، درخت هایى دیدم که حوریان با گیسوان زیبا و شانه کرده در زیر سایه آن ها آرمیده و هرگز، مویى بدین زیبایى و خوبى ندیده بودم . در دست هر یک از آنها ظرفى که هرگز به خوبى آن در عمرم ندیده بودم وجود داشت . پس حضرت نزدیک یکى از آن ها رفت و اشاره فرمود که آب بده . آن حوریه ماه رو، جامى از شراب پر آب کرد و به دست آن حضرت داد، ایشان از آن آشامید. باز اشاره فرمود که آن را پر کند. آن حوریه جام را پر آب کرد و به آن حضرت داد. ایشان هم آن را به من دادند.
من هم از آن ظرف آشامیدم . هرگز، ظرفى به زیبایى و شربتى به گوارایى آن ندیده و نچشیده بودم و از جهت لطافت و لذت بى مانند بود، بوى مشک و عنبر مى داد.
عرض کردم : فدایت شود، هرگز مانند آن چه را که امروز دیدم ندیده بودم و تا حال گمان نکرده و تصور هم نمى کردم که چنین چیزى وجود دارد.
فرمود: این کمترین چیزهایى است که خداوند براى پیروان و شیعیان ما مهیا کرده است . مؤ من هرگاه از دنیا برود. او را به سوى این محل و این نهر آورند، او در باغستان هاى آن گردش مى کند و از خوردنى ها و آشامیدنى هاى آن مى خورد و مى آشامد. دشمن ما چون از دنیا برود روحش را به وادى ((برهوت )) مى برند و در آن جا عذاب مى کنند و در عذاب آن ، همیشه مى ماند و از زقوم و حمیم آن به او مى خورانند و به حلق او مى ریزند. پس فرمود: پناه به خدا از آن وادى .⁽⁴⁰⁰⁾

حال که دانستیم ارواح مؤ منان در وادى السلام نجف اجتماع مى کنند. لازم مى دانم این مطلب را هم تذکر دهم که آیا ارواح کفار و مشرکان در کجا اجتماع مى کنند؟
ارواح کفار و مشرکان ، معاندان و منافقان و گناهکارانى که قابل عفو و بخشش نباشند در ((وادى برهوت )) یمن خواهند بود.⁽³⁷⁰⁾
در آن جا چاهى وجود دارد و در آن چاه ، مارهاى سیاه ، عقربها، افعى ها، جغدها و حیوانات وحشى آن قدر فراوان است که کسى قدرت عبور از آن جا را ندارد.
آن چاه به قدرى عمیق است که کسى قدرت پائین رفتن از آن را ندارد و گرماى سوزان و طاقت فرسایى دارد که دقیقه اى از آن قابل تحمل نیست . در این باب هم روایاتى وارد شده است . از جمله :
امیرالمؤ منین علیه السلام فرمود: بدترین آبهاى روى زمین ، آب ((وادى برهوت )) مى باشد و آن سرزمینى است در ((حضر موت )) که در اطراف یمن واقع شده است ، تمامى ارواح کفار پس از مرگشان در آن سرزمین گرد هم جمع مى شوند.
نیز فرمود: بدترین چاهى که در آتش واقع شده است ، چاه ((برهوت )) است که در آن ، ارواح کفار و معاندین مى باشند.⁽³⁷¹⁾
حضرت امام جعفر صادق علیه السلام فرمود: در پشت یمن یک ((وادى )) است که به آن ((برهوت )) گفته مى شود.
در آن جا هیچ کسى همسایه انسان نیست و هیچ فردى سکونت ندارد مگر مارهاى سیاه و جغد. در آن ((وادى )) چاهى است به نام ((بلهوت )) که هر صبح و شام ارواح مشرکان را به آنجا مى برند تا از آبى که چون فلز گداخته ، گرم و سوزان و با چرک مخلوط با خون است بیاشامند.⁽³⁷²⁾
نیز فرمود: وقتى دشمنان ما اهل بیت از دنیا مى روند، روحشان را به سوى ((وادى برهوت )) مى برند و آنها را در آن جا تا روز قیامت شکنجه و عذاب مى کنند و از زقوم آن مى خورند و از آب کثیف و جوشان آن مى آشامند. (پناه بر خدا از عذاب سخت این وادى !)⁽³⁷³⁾
محمد بن مسلم گفت : مرد عربى به محضر مبارک امام محمد باقر علیه السلام آمد. حضرت فرمود: اى اعرابى ! از کجا آمده اى ؟
عرض کرد: از احقاف عاد. بعد از آن گفت : ((وادى )) سیاه و تاریکى را دیدم که پر از جغدها و بوم ها بود و به اندازه اى آن ((وادى )) بزرگ بود که انتهاى آن دیده نمى شد.
حضرت فرمود: آیا مى دانى آن کدام ((وادى )) است ؟ عرض کرد: سوگند به خدا نمى دانم . فرمود: آن ، ((وادى برهوت )) است که در آن ، روح هر کافرى مى باشد. ⁽³⁷⁴⁾
در نامه اى که پادشاه روم براى حضرت على علیه السلام فرستاد که عالم اهل بیت خود را بفرست تا سئوالاتى از او بکنم ، حضرت على علیه السلام هم امام حسن را فرستاد. پادشاه روم از ایشان پرسشهایى نمود. از جمله : پرسید ارواح کفار و محل اجتماع آنان در کجا است .
امام حسن علیه السلام فرمود: در وادى ((حضر موت )) در پشت شهر یمن . سپس فرمود: خداوند آتشى را از طرف مشرق و آتشى را از طرف مغرب بر مى انگیزد و به دنبال آن دو باد را بر مى انگیزد، پس از آن مردم محشور مى شوند.⁽³⁷⁵⁾
آرى ، کفار و مشرکان ، بى دینان و از خدا بى خبران ، دو رویان و منافقان ، ملحدان و معاندان ، ظالمان و ستم پیشگان و کسانى که بویى از انسانیت نبرده اند و دستشان از علم و معرفت کوتاه و جان و قلبشان از جام سرشار آب زلال نبوت و ولایت معصومین علیهم السلام سیراب نگشته است ، در میان مارهاى سیاه و جغدها و حیوانات و حتى گرماى سوزان ((وادى برهوت )) یمن اجتماع مى کنند.

از براء بن عازب نقل شده است که گفت : معاذ بن جبل در خانه ابو ایوب انصارى نزدیک رسول خدا صلى الله علیه و آله نشسته بود. معاذ از رسول خدا صلى الله علیه و آله درباره آیه :
یوم ینفخ فى الصور فتاءتون افوجا⁽³⁸⁴⁾
سئوال کرد. حضرت در پاسخ فرمود: اى معاذ! از امر عظیمى پرسش ‍ کردى ! آنگاه رسول خدا صلى الله علیه و آله بگریست و فرمود: ده طایفه از امت من متفرق محشور مى شوند به طورى که خداوند آنها را از مسلمانان دیگر جدا کرده و صورتهاى آنها را به چهره هاى گوناگونى تبدیل نموده است .
گروهى از آنان به صورت بوزینه محشور مى شوند، آنان سخن چینانند.
گروهى به صورت خوک اند و آنان حرام خورانند.
گروهى صورتهایشان به طرف پایین و پاهایشان به طرف بالا قرار دارد و بدین کیفیت روى زمین محشر کشیده مى شوند، آنان ربا خوارانند.
گروهى نابینا هستند و در حال کورى به این طرف و آن طرف متحیرانه مى دوند.
آنان کسانى هستند که در وقت حکم کردن ، مراعات عدالت را ننموده و در بین مردم ، جور و ستم روا داشته اند.
گروهى کر و لالند و تعقل و ادراک ندارند. آنان کسانى هستند که به کردار و اعمالى که انجام مى دهند خودپسندانه مى نگرند.
برخى زبانهایشان در حالى که روى سینه هایشان افتاده آن را مى جوند و از دهان آنها چرک و خون جارى است . به طورى که اهل محشر از این منظره نفرت کنند، آنان علما و خطبایى هستند که گفتار با کردارشان مطابقت ندارد.
بعضى دستها و پاهایشان بریده است ، آنان کسانى هستند که همسایگان خود را اذیت و آزار مى دهند.
بعضى دیگر به شاخه هایى از آتش به دار آویخته شده اند، آنان جاسوسان و نمامانى هستند که در نزد سلطان ، به ضرر مردم سخن چینى و سعایت مى کنند.
عده اى هستند که بوى گندشان از بوى جیفه و مردار بیشتر است . آنان افرادى هستند که از لذتها و شهوتها پیروى کرده و از اموال خود حق خدا را نمى دهند.
گروهى دیگر کسانى هستند که لباسهایى از ((قطران )) و تیر پوشیده اند و آنها به بدنشان چسبیده است . آنان اهل کبر و خودپسندى و تفاخر هستند.⁽³⁸⁵⁾
در این روایت شریفه خصوصیات صورتهاى ملکوتى اهل گناهان کبیره ، بیان شده است بالاخص آنان که به صورتهاى میمون و خوک در محشر حضور پیدا مى کنند.

از جمال الدین که در زمان ارغون خان برادر شاه خدابنده زندگى مى کرد نقل شده است که مى گفت : در یکى از مسافرتهایمان به شهر ((نیک )) که از بلاد ترکستان است رسیدم . حکایتى عجیبى در آن واقع شده بود که همه آن را نقل مى کردند: آن حکایت چنین بود که لشکر کفار به جنگ ترکها آمده بودند و ترکها هم لشگرى جمع کرده به جنگ کفار رفتند.
از شهر ((نیک )) هم ، مردى به نام (قرابهادر) با لشکر ترکها به میدان رفته و شهید شده بود. بعد از چندى از یک گوشه خانه ((قرابهادر)) که اهل و عیالش در آن بودند، مانند کسى که سر او در خمره فرو رفته باشد صدایى شنیدند که مى گفت : منم ((قرابهادر))، کفار مرا در فلان روز شهید کردند و الان راحتم ؛ پیرزنى در این شهر مى خواهد از دنیا برود. من با هفتاد هزار روح استقبال روح او آمده ایم . به اهل این شهر بگویید: بلا نازل مى شود، صدقه بدهید تا بلا رفع شود. پس کسان او آن گوشه خانه را کندند چیزى را ندیدند.
دوباره ، از گوشه دیگر آن خان ، همان آواز را شنیدند. اهل و عیال ((قرابهادر)) گفتند: اگر این خبر را پخش کنیم اهل شهر ما را تصدیق نمى کنند، صدایى از گوشه خانه شنیدند که گفت : به اهل شهر بگویید، چوبى در میدان نصب کنند تا از میان آن با ایشان تکلم کنم . چوبى را در میان میدان نصب کردند، اهل شهر مکرر آنچه را که اهل و عیال او گفته بودند، شنیدند و هم چنین شنیدند که مى گفت : صدقه دهید و زیاد بگویید.
ععع الهى کفى علمک عن المقال و کفى کرمک عن السوال
پس بعد از سه روز، پیره زنى از اهل شهر فوت کرد و آن صدا هم قطع شد.⁽³⁵⁴⁾

مرحوم محمد شوشترى ، در عالم خواب به دوست عالم خود مى گوید: وقتى من از دنیا رفتم ، ملک الموت روح مرا با کمال مهربانى به سوى خاندان عصمت و طهارت برد.
در همان لحظات اول متوجه شدم که در روحم از نظر کمالات ناقص ‍ است و هنوز بعضى از صفات رذیله و پست در من وجود دارد و نباید به خود اجازه دهم با داشتن آن صفات در میان نیکان باشم .
مى گوید: حال من مانند کسى بود که با لباس چرکین و دست و صورت کثیف و آلوده به مجلس بزرگان وارد شود و بخواهم با آن ها مجالست کند.
روح آن مرحوم ادامه مى دهد و مى گوید: به مجرد آن که در خو احساس ‍ شرمندگى کردم ، یکى از اولیاء خدا، نظافت و تزکیه روح مرا به عهده گرفت و از آن روز، مانند یک شاگردى که به مدرسه مى رود، پیش او مشغول تحصیل کمالات روحى شدم . بنا شد اول خودم را از بعضى صفات رذیله با راهنمایى آن ولى خدا پاک کنم و سپس اعتقاداتم را تکمیل نمایم و خود را به کمالات روحى برسانم تا لیاقت معاشرت با ائمه اطهار را پیدا کنم .
در این بین گفت : اى کاش ! این کارها را در دنیا انجام داده بودم که دیگر این جا معطل نمى شدم ؛ زیرا انسان تا لذت مجالست با خاندان عصمت را نچشد. نمى تواند بفهمد که چقدر معاشرت با آن ها ارزش دارد. وقتى لذت معاشرت با آن ها ارزش دارد. وقتى لذت معاشرت با ایشان را احساس کرد. به او مى گویند: باید مدت ها از ما، دور باشى تا خودت را تمیز و اصلاح نمایى ، آن وقت ناراحتى فراق از آنان عذابى بس دردناک است .
آن دوست مى گوید: این جا آقاى محمد شوشترى شروع به گریه کرد و گفت : بنابر این به شما توصیه مى کنم هر چه زودتر نفس خود را تزکیه کنید و خود را به کمالات روحى برسانید تا این جا راحت باشید.⁽³⁶²⁾
از این دو قضیه به خوبى معلوم مى شود که در عالم برزخ ترقى امکان دارد و انسان مى تواند صفات رذیله خود را از بین ببرد و به کمالات روحى و معنوى برسد.

((فاطمه )) بنت اسد یکى از زنان بزرگ اسلام که بسیار به رسول خدا علاقمند بود و اولین زنى است که بعد از هجرت پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله و سلم از مکه به مدینه هجرت کرد و با کمال سختى و مشقت وارد مدینه شد در حالى که هنوز رسول خدا در مسجد قبا بود.
پاهاى ((فاطمه )) تمام آبله زده و زخم شده و آماس کرده بود. رسول خدا دستور داد استراحت کند. زنان مدینه براى معالجه پاهاى او آمدند. این زن بزرگ تا آخر عمر در مدینه بود و در همان شهر هم ، از دنیا رفت و در بقیع قبرش در جلوى قبرهاى چهار امام قرار دارد.
از امام صادق علیه السلام نقل شده است : چون ((فاطمه )) بنت اسد، (مادر گرامى امیر المؤ منین علیه السلام ) وفات کرد، آن حضرت به نزد رسول اکرم صلى الله علیه و آله و سلم آمد، در حالى که گریه مى کرد.
حضرت فرمود: یا ((على )) چه شده است و چرا گریه مى کنى ؟ عرض ‍ کرد: یا رسول الله ! مادرم از دنیا رفت و یتیم شدم .
رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم فرمود: یا ((على ))! او تنها مادر تو نبود بلکه مادر من هم بوده است و شروع به گریه کرد و مى گفت : ((اى مادر)) سپس فرمود: یا ((على ))! پیراهن مرا بگیر و او را در آن کفن کن و رداى مرا بگیر و او را در آن بگذار و زمانى که از غسل دادن و کفن کردن او فارغ شدید مرا خبر دهید!
چون ((فاطمه )) را کفن کردند، رسول اکرم صلى الله علیه و آله و سلم چنان نمازى بر او گذارد که مانند آن را بر هیچ کس ، نه قبل و نه بعد از آن نگذارده بود. پس از آن ، در قبر ((فاطمه )) رفت و بر پشت خوابید. چون او را در قبر گذارند، فرمود: یا ((فاطمه ))! گفت : (لبیک یا رسول الله ).
فرمود: آیا آن چه را که پروردگارت به تو وعده داده بود دیدى که حقیقت داشت ؟ گفت : آرى ، اى رسول خدا! خدایت تو را جزاى خیر دهد. حضرت رسول صلى الله علیه و آله و سلم سر خود را در قبر فرو برده بود و با ((فاطمه )) گفت و گو مى کرد. بعد چند لحظه سکوت کرد و مانند این که به حرف کسى گوش دهد گوش مى داد. بعد فرمود: ((یا فاطمه ابنک ابنک على ، لا جعفر و لا عقیل )).
وقتى رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم از قبر خارج شد. عرضه داشتند: یا رسول الله ! امروز با ((فاطمه )) کارى کردید که با هیچ کس ‍ نکرده بودید. اولا در لباس هاى خودتان او را کفن نمودید. ثانیا در قبر او داخل شدید و خوابیدید. ثالثا نماز مفصلى بر او گذاردید و این گفت و گو و مناجات طولانى را که با او کردید، به خاطر نداریم که با شخص دیگرى این اعمال را انجام داده باشید!
فرمود: اما کفن کردن او را در لباس خود به جهت آن بود که روزى گفتم : بسیارى از مردم روز قیامت براى عرض اعمال از قبرهاى خود عریان محشور مى شوند. ((فاطمه )) ضجه اى زد و گفت : اى واى از رسوایى روز قیامت و عریان بودن بدن ها! پس من لباس خود را به او پوشاندم . در نمازى که بر ((فاطمه )) خواندم از خداوند خواستم که آن کفن را کهنه نگرداند تا زمانى که ((فاطمه )) در بهشت وارد شود خداوند دعاى مرا مستجاب کرد.
اما داخل شدن در قبر او به جهت آن بود که روزى گفتم : چون میت را دفن نمایند قبر، او را فشار مى دهد. وقتى مردم از کنار قبر برگردند دو ملک به نام ((نکیر و منکر)) مى آیند و از او سئوال مى کنند ((فاطمه )) گفت : به خدا پناه مى برم . از خدا خواستم که درى از بهشت به سوى قبر او بگشاید و قبر، او را فشار ندهد. امام این که گفتم : ((ابنک ابنک )) وقتى فرشتگان از خدا و پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله و سلم سئوال کردند، جواب داد. وقتى از امام او سئوال کردند، یا نتوانست جواب دهد و یا خجالت کشید. من به او تلقین کردم که امام تو ((پسرت )) على است . او هم جواب داد و ملائکه رفتند.⁽³⁴⁵⁾

اموات در عالم برزخ اعمال و کردار بازماندگان را مى بینند و از آنها اطلاع پیدا مى کنند. اگر آنان عمل نیکى انجام داده اند اموات مسرور مى شوند و خوشحالى خود را اظهار مى دارند و اگر کار زشت و زننده اى انجام داده باشند ناراحت مى شوند و آن را بیان مى کنند، حتى اگر صدقه براى آنان به نحو زننده اى داده شود از دست صدقه دهنده گلایه مى کنند و براى آن پیام مى دهند و با خبرش مى سازند. به چند داستان در این باره توجه فرمایید.

جدا شدن و فراموش نمودن و عمل نکردن به قرآن ، در عالم برزخ و هم چنین در قیامت مجازات دارد. روایاتى در این باره نقل شده : از جمله :
روزى حضرت رسول صلى الله علیه و آله و سلم فرمود: شب گذشته دو نفر پیش من آمدند و گفتند: یا رسول الله ! با ما بیا، من هم با ایشان به راه افتادم تا به سرزمین مقدسى رسیدیم . در آن جا مشاهده کردیم شخصى خوابیده و دیگرى بالاى سرش ایستاده و سر او را بر سنگ بزرگى مى زند به طورى که سر او شکسته مى شود.
بعد از آن ، سنگ را به طرف دیگر مى غلطانند و صبر مى کنند تا سر آن شخص سالم شود باز سر او را بر سنگ مى زند تا شکسته شود و این کار دائما تکرار مى شد.
گفتم : ((سبحان الله ))! این کیست و عمل او چه بوده است ؟
گفتند: این مرد کسى است که قرآن را فرا گرفته و بعد توجهى به آن نکرده تا آن چه را فرا گرفته بود فراموش کرده است نه آن را قرائت مى کند و نه به دستورانش عمل مى نماید و آن را تنها گذاشته است .
این کسى است که نماز را کوچک مى شمارد و به آن اهمیت نمى دهد و دائما موقع نماز خواب بوده است . این مجازات براى او تا روز قیامت ادامه دارد.⁽³⁰⁰⁾

در اثر ارتباط قوى که بین روح و بدن عالم برزخ مى باشد، نپوسیدن و از بین نرفتن بدن بعضى از اولیاء اله قبر است . از جمله : تازه ماندن بدن پیامبران و ائمه طاهرین و اولیاى خدا و بعضى از نیکان و مؤ منان است که در ذیل بیان مى شود.
بعضى از قبرها که به طور سرداب حفر شده است و جنازه ها را پهلوى یکدیگر قرار داده اند، دیده شده که جنازه بعضى از علما پس از گذشت نیم قرن تر و تازه مانده است .
باید این را بدانیم که مقام روح و نفس غیر از بدن است . جنازه ، داخل قبر چه بپوسد یا نپوسد کارى به روح ندارد. بدنى که داخل قبر شده است ، مانند لباسى مى باشد که انسان آن را کنده باشد. روح در مقام شامخ خود متنعم به نعمتهاى الهى است و اگر فرض شود بدن قطعه قطعه شود یا بسوزد و خاکستر گردد، چیزى از ثواب روحى کم نمى شود.
ولى بدنهایى که در میان قبر مى باشد ممکن است بعضى از آنها نپوسد؛ چون درجه تقوا و طهارت روح تاءثیر زیادى در این لباس (بدن ) داخل قبر کرده و او را تازه نگاه داشته است .
در این جا لازم است در رابطه با بدن اسلام صلى الله علیه و آله و ائمه معصومین علیهم السلام و بعضى از بدنهاى علما و بزرگان دین و نیکان از مؤ منین که در قبر نپوسیده و از بین نرفته است را بیان کنیم .