اموات در عالم برزخ با مردم دنیا به خصوص با اقوام و بازماندگانشان ارتباط دارند و حتى حرفهاى آنان را مى شنوند.
در این جا روایاتى درباره شنیدن اموات در عالم برزخ وارد شده است را مى آوریم تا معلوم شود اموات در برزخ ، هم مى شنوند، هم مى بینند و هم مى دانند و آن روایات از این قرارند.

یکى از وزیران خلیفه عباسى به عذاب برزخى گرفتار شد و عذابش آن قدر قوى بود که به بدن او هم سرایت کرده و آن را سوزانده و شعله هاى آتش و دود آن از قبر بیرون آمده و فضا را آلوده کرده است .
صاحب کشف الغمه در باب کرامات حضرت موسى ابن جعفر علیه السلام مى نویسد: از بزرگان عراق شنیدم که یکى از خلفاء عباسى ، وزیرى داشت کبیرالشاءن ، داراى مال و منال و در اداره امور لشکرى و کشورى کوشا و توانا و سخت مورد علاقه خلیفه بود.
وقتى آن وزیر از دنیا رفت براى تلافى و جبران خدمتگزاریهاى او دستور داد جنازه او را در حرم مطهر حضرت موسى بن جعفر علیه السلام مجاور ضریح مقدس دفن کردند.
متولى حرم مطهر که مردى باتقوا و خدمت گزار به حرم بود، آن شب را در رواق ماند و همان جا به خواب رفت . در عالم خواب دید قبر وزیر شکافته شد و آتش از آن شعله ور گردید و از دودى که در آن بود بوى گند استخوان سوخته بلند است و به طورى شعله زیاد بود که حرم و صحن پر از دود و آتش شد.
در این هنگام مشاهده مى کند که امام هفتم علیه السلام ایستاده و با صداى بلند متولى را صدا مى زند و مى فرماید: اى متولى ! برو و به خلیفه (نام خلیفه را مى برد) بگو: بسبب دفن این ظالم و مجاورت او در کنار قبر من مرا اذیت و آزار رساندى و ناراحتم کردى .
متولى ترسان و لرزان ، به طورى که تمام اعضا و جوارح او را وحشت فرا گرفته بود از خواب بیدار مى شود و فورا آنچه را که در خواب دیده و واقع شده بود مفصل براى خلیفه مى نویسد و به او گزارش مى دهد.
خلیفه هم ، همان شب از بغداد به کاظمین مى آید و حرم را خلوت مى کند. دستور مى دهد قبر وزیر را بشکافند و جسد خبیسش را بیرون آورده و جاى دیگر دفن کنند.
وقتى قبر را در حضور خلیفه مى شکافند مشاهده مى کنند که در قبر جز خاکستر بدن سوخته شده چیز دیگرى وجود ندارد و اثرى از بدن و حتى استخوانهاى وزیر نیست .⁽²⁷⁰⁾

طبق قاعده کلى ، که تمام اشیاء عالم احساس و شعور دارند، زمین هم از این قاعده و قانون بیرون نیست . هم احساس و شعور دارد و هم افراد نیک و بد را مى شناسد. به بعضى از جنازه ها ((مرحبا)) و خوش آمد و به بعضى دیگر ((لامرحبا)) و خوش نیامدى مى گوید: بعضى را قبول مى کند و بعضى را بیرون مى اندازد. در این باره به داستانى که در ذیل آورده مى شود توجه کنید.
نقل شده است : در زمان امام صادق علیه السلام زنى بود که زنا مى داد و از راه زنا آبستن مى شد؛ چون وضع حمل مى کرد از ترس این که مبادا خویشان و اقوامش از عمل او اطلاع پیدا کنند( فقط مادرش از عمل او اطلاع داشت ) فرزندان خود را به آتش مى سوزاند؟!
وقتى از دنیا رفت او را دفن کردند و قبر او را قبول نکرد و جنازه را بیرون انداخت ! قبر دیگرى کندند و او را داخل آن کردند و سرش را پوشاندند باز قبر شکافته شد و جنازه را بیرون انداخت !
خویشان او خدمت امام صادق علیه السلام آمدند و داستان را براى آن بزرگوار نقل کردند. فرمود: مادرش را خبر کنید بیاید. وقتى آمد از او پرسید: دخترت در دنیا چه اعمال زشتى را مرتکب مى شد؟
عرض کرد: دختر من زنا مى کرد و بچه هایى که از زنا به وجود مى آمدند به آتش مى سوزاند تا کسى بر اعمال او آگاه نشود.
حضرت فرمود: زمین جنازه این زن را قبول نمى کند؛ چون او خلق خدا را به عذابى که مخصوص خداوند است (یعنى به آتش سوزاندن ) عذاب مى کرد.
پس از آن فرمود: قدرى از تربت جدم حضرت سیدالشهداء، حسین علیه السلام را در قبرش بگذارید تا زمین او را قبول کند. خویشان او قدرى تربت امام حسین علیه السلام را همراه او دفن کردند دیگر قبر او را بیرون نیانداخت .⁽²⁸⁸⁾
تنها آثار زنا در عالم قبر و قیامت ظاهر نمى شود بلکه در دنیا هم ظاهر خواهد شد. از جمله ، هر کس با زن ها و دخترهاى دیگران زنا کند، با زن یا دختر و خواهر او زنا خواهند کرد. روایات و داستان هایى در بحار ولئالى الاخبار و دیگر کتب وارد شده است که تذکر آن ها ما را از روش کتاب بیرون مى برد طالبین مى توانند به آن ها رجوع کنند.

معاویة بن ابوسفیان هم ، در اثر ظلم و ستم هایى که در دنیا مرتکب شده و حق کشیهایى که در طول عمر خود انجام داده است از عذاب برزخى مصون نمى باشد و او را در برزخ با بدترین شکنجه ها تا روز قیامت عذاب مى کنند.
امام صادق علیه السلام فرمود: وقتى با پدرم عازم تشرف به خانه خدا بودیم ، پدرم از جلو و من از عقب سر او حرکت مى کردیم تا به موضعى رسیدیم که آن را ((ضجنان )) مى گویند. ناگهان مردى پدیدار شد، به گردنش زنجیرهایى بود که آن را با خود حمل مى کرد و آنها روى زمین مى کشید.
رو به من آورد و گفت : مرا آب دهید، (که الان از تشنگى هلاک مى شوم !)
پدرم متوجه من شد و فریاد زد: اى فرزند! آبش نده ، خداوند او را آب ندهد! (این معاویة بن ابى سفیان است ).
و مرد دیگرى پیوسته دنبالش در حرکت بود و زنجیرش را دست داشت و با آن ، او را در پایین ترین نقطه از نقاط آتش انداخت (و حال او تا روز قیامت چنین خواهد بود.) ⁽²⁶¹⁾
در روایتى دیگر عذاب او را چنین نقل مى کند:
روزى حضرت رسول صلى الله علیه و آله در خانه دختر عموى خود ((ام هانى )) خواهر امیرالمؤ منین علیه السلام خوابیده بود. ناگهان وحشت زده از خواب بیدار شد.
((ام هانى )) سئوال کرد: چرا ناراحتید؟! فرمود: اى ام هانى ! الان که خواب بودم خداوند متعال قیامت و سختى هاى ، جهنم و عذابهاى آن را به من نشان داد. در جهنم به معاویه و عمروعاص برخوردم ، دیدم هر دو در وسط آتش سوزان جهنم ایستاده بودند و مالکین جهنم سرهاى آنان را با سنگهاى آتشین مى کوبیدند و به آنان مى گفتند: آیا به ولایت و امامت على بن ابى طالب ایمان آوردید؟!
ابن عباس مى گوید: (روز قیامت ) على علیه السلام از حجاب عظمت خارج مى شود در حالى که خوشحال و خندان است . فریاد مى زند و مى گوید: به خداى کعبه ، خدا درباره من حکم کرد.
در این هنگام ، خداوند معاویه را به سوى آتش روانه مى کند و على در کنار پل صراط مى ایستد و درباره اصحاب و شیعیان و اهل بیت خود شفاعت مى نماید.⁽²⁶²⁾

اصبغ بن نباته که یکى از شیعیان على علیه السلام بوده نقل مى کند: روزى در خدمت مولایم امیر المؤ منین علیه السلام بودم که عده اى از اصحاب ، از جمله ابوموسى اشعرى و عبدالله بن مسعود و انس بن مالک و ابوهریره و معیرة بن شعبه و خذیفة یمانى داخل شدند و عرض کردند: یا امیر المؤ منین ! از معجزاتى که خداوند مخصوص تو قرار داده است بعضى از آن را به ما هم نشان بده . فرمود: قصد شما دیدن معجزه نیست و نمى خواهید حقیقت برایتان آشکارا شود. ولى براى این که امام حجت باشد و در قیامت عذرى براى عذاب خود نداشته باشید چند معجزه را به شما نشان مى دهم .
سپس فرمود: به نام خدا و برکات او بلند شوید و حرکت کنید. همه با آن حضرت حرکت کردند تا به صحرا، و آن جایى که قصدشان بود رسیدند.
بعد فرمود: اى ملائکه خدا! همین الان رئیس شیاطین و فرعون فرعون ها (عمر را) پیش من آورید.
اصبغ گفت : به خدا قسم ! به کمتر از چشم بهم زدنى او را حاضر کردند و صداى غل و زنجیرى را که روى زمین مى کشید با گوش خود شنیدیم در حالى که چشم ما طاقت دیدن ملائکه و گوش ما طاقت شنیدن صداى غل و زنجیرى که بهم مى خورد و روى زمین مى کشید رانداشت . در این هنگام باد عظیمى وزید که همه ما وحشت کردیم .
ملائکه عرض کردند: یا امیرالمؤ منین ! و اى خلیفه خدا! لعن و عذاب او را زیاد گردان . بعد او را کشان کشان آوردند و در پیش روى آن حضرت قرار دادند. فرمود:
و اویلا از آن ظلمى که به آل محمد روا داشتى ، و اویلا از آن جرئت و جسارتى که به آنان کردى .
عرض کرد: اى مولا من ! بر من رحم کن ؛ زیرا طاقت این همه عذاب و شکنجه را ندارم (در حالى که هر روز هم به آن اضافه مى شود).
حضرت على فرمود: خدا ترا رحم نکند و از گناه و کردار زشت تو در نگذرد. اى شخص پلید، اى خبیث تر از همه خبیثان ، اى شیطان پست .
بعد از آن متوجه ما شد و فرمود: آیا او را شناختید؟ قیافه و اسم او را دانستید؟ عرض کردیم : بلى ، یا امیر المؤ منین .
فرمود: شما هم از او سئوال کنید تا خود را بهتر معرفى کند. گفتیم : چه کسى هستى ؟ در جواب گفت : ابلیس ابلیسان و رئیس شیطان ها و فرعون این امت (عمر) هستم ، کسى که حق على را منکر شدم ، کسى که به او و اهل بیتش ظلم و ستم روا داشتم ، کسى که آیات و معجزات او را دیدم و انکار کردم .
سپس آن حضرت فرمود: اى جمعیت ! چشم هاى خود را ببندید. وقتى چشم هاى خود را بستیم آن حضرت آهسته کلامى فرمود. آن را نفهمیدیم ناگهان متوجه شدیم مکه در جاى اولیه خود مى باشیم . ⁽²⁵⁴⁾
نیز از سلمان فارسى نقل شده است : روزى امیر المؤ منین علیه السلام به من فرمود: اى سلمان ! آیا دوست دارى رفیقت را ببینى ؟ عرض کردم : بلى یا امیر المؤ منین ! آن حضرت لب هاى خود را حرکت داد ناگهان دیدم ملائکه غلاظ و شداد فردى را مى آوردند در حالى که زنجیرهایى از آن در گردنش بود و آتش از بینى او بیرون مى آمد و سرش به سوى آسمان بلند و دود او را احاطه کرده بود.
با این حال ملائکه او را از عقب مى زدند و زبانش در اثر شدت تشنگى از پشت سرش بیرون آمده بود.
وقتى نزدیک ما آمدند به من فرمود: اى سلمان ! آیا او را مى شناسى ؟ نظر کردم دیدم ((عمر)) است . فریاد مى زد و مى گفت : یا امیرالمؤ منین ! به فریادم برس ، معذب و تشنه ام .
فرمود: اى ملائکه ! عذاب او را زیاد کنید. سلمان گفت : دیدم زنجیرها اضافه شد و ملائکه او را با خوارى و ذلت گرفتند و مشغول عذاب او شدند. سپس فرمود: اى سلمان ! این شخص عمر بن خطاب است ، از وقتى که از دنیا رفته است روزى نشده که بر عذاب او افزوده نشود، هر روز او را به من عرضه مى دارند. به آنها مى گویم عذاب او را زیاد کنید، آن ها هم عذابش را تا روز قیامت زیاد مى کنند.⁽²⁵⁵⁾

بعضى از اعمال هستند اگر انسان آن ها را در دنیا انجام دهد، در عالم برزخ و هنگام عذاب به فریاد او مى رسند و از عذاب نجاتش مى دهند. حضرت رسول صلى الله علیه و آله و سلم آن ها را در شب معراج دید و در صبح آن هنگامى که از معراج برگشت براى مردم بیان فرمود. آن ها از این قراراند.
عبدالله سمره مى گوید: روزى در خدمت حضرت رسول صلى الله علیه و آله و سلم بودیم ، آن حضرت فرمود: دیشب عجایبى و عذاب هاى گوناگونى که امتم به آن ها مبتلا بودند را مشاهده کردم . دیدم اعمال نیک و پسندیده آن ها آمدند و آنان را از عذاب ها رهانیدند و نجات دادند.
عرض کردیم : یا رسول الله ! دیشب چه چیزهاى عجیبى مشاهده کردید؟ آنها را براى ما بیان فرمایید. آن حضرت چنین شرح دادند.

از جمله چیزهاى دیگرى که انسان را از عذاب قبر و ناراحتى آن نجات مى دهد و از همه اعمال کارسازتر است ، محبت داشتن به اهل بیت عصمت و طهارت مى باشد.
حضرت امام رضا علیه السلام فرمود: از جمله مواردى که من به زیارت زائرم مى آیم شب اول قبر است . (که اولین و خطرناک ترین منزل آخرت است .)
حضرت رسول صلى الله علیه و آله و سلم فرمود: محبت و علاقه به من و اهل بیتم در هفت مورد بسیار هول ناک کار ساز و نجات بخش ‍ است .
1- هنگام مرگ و حضور فرشته ماءمور قبض روح .
2- هنگام بازجویى در برابر فرشتگان مسئول برزخ در شب اول قبر.
3- هنگام زنده (و بیدار) شدن مردگان در قیامت
4- هنگام باز شدن پرونده عمل در برابر انسان در قیامت ، و یا زمانى که پرونده عمل هر شخصى را به دستش مى دهند.
5- هنگام حساب و حضور در دادگاه عدل الهى .
6- هنگام سنجش افکار و اعمال انسان با معیارهاى حق و الگویى که در آن روز است .
7- هنگام عبور از صراط و پلى که بر روح دوزخ نهاده شده است .⁽²³³⁾
عبید بن کعب گوید: بر رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم وارد شدم ، دیدم حسین علیه السلام در دامنش نشسته است و آن حضرت او را مى بوسد و مى بوید. گفتم : یا رسول الله ! حسین را خیلى دوست دارى ؟
فرمود: اهل آسمان حسین علیه السلام را بیش از اهل زمین دوست دارند، در عالم قبر و برزخ و قیامت عظمت و شاءن حسین آشکار مى گردد، عزت حسین و نفوذ و سلطنت او و سایر ائمه آن جا ظاهر مى شود.⁽²³⁴⁾

صالح مرى : از جمله زاهدها و عبادت کنندگان بصره است . گوید: شب جمعه اى به سوى مسجد جامع رفتم در بین راه به قبرستانى گذشتم . در وسط آن نشستم تا خوابم برد. در عالم خواب دیدم قبرها شکافته شد و از هر قبرى شخصى بیرون آمد و براى هر صاحب قبرى طبقى از نور فرود آمد، هر کدام از آنان طبق خود را گرفتند و داخل قبر خود شدند.
در این بین جوانى را دیدم که با لباس کهنه از قبر بیرون آمده و از براى او طبقى فرود نیامد، خواست با ناامیدى برگردد. به او گفتم : اى جوان ! این طبق ها چه بود، چه چیز داخل آنها بود؟ چرا براى تو از این طبقها نیامد؟
گفت : اینها خیرات و صدقاتى بود که زندگان براى اموات خود مى فرستند. حق تعالى شبهاى جمعه ثواب آنها را به ایشان مى رساند، اما من کسى را ندارم که برایم خیرات دهد و ثواب آن را به من هدیه کند، لذا طبقى براى من نیامد.
گفتم : آیا در دنیا کسى را دارى ؟ گفت : فقط مادرى دارم که با او هم به حج مى رفتم . چون به اینجا رسیدم از دنیا رفتم و در این قبرستان دفن شدم . بعد از آن مادرم شوهر کرد و مشغول کار خود شد و از من یادى نمى کند و صدقه اى از برایم نمى دهد.
گفتم : مادرت کجا است ؟ گفت : در فلان محله از شهر. مرد صالح مى گوید: وقتى صبح شد به آن محله رفتم و مادر آن جوان را پیدا کردم و آنچه دیده بودم براى او نقل کردم :
پیر زن بگریست و رفت داخل خانه کیسه طلایى آورد به من داد و گفت : این کیسه را از براى فرزندم صدقه بده . من هم قبول کردم که شبهاى جمعه از براى او صدقه دهم و همان وقت مقدارى از طلاها را براى او صدقه دادم . شب جمعه دیگر که به مسجد مى رفتم چون به میان قبرستان رسیدم نشسته باز خوابم برد. در عالم خواب دیدم قبرها شکافته شد، از هر قبرى شخصى بیرون آمد و از آسمان طبقهایى از نور فرود آمد و هرکس طبق خود را گرفت و داخل قبر شد.
باز آن جوان را دیدم که جامه زیبا و سفید پوشیده است و طبقى را در دست دارد. رو به من کرد و گفت : اى مرد! خدا از تو خشنود شود همچنان که من از تو خشنودم ، تو باعث خوشحالى من شدى ، این را گفت و به قبر خود داخل شد.⁽²²¹⁾

سپس فرمود: بر عده اى گذشتم . شکمهایشان به قدرى بزرگ بود که نمى توانستند از جاى خود برخیزند! از جبرئیل پرسیدم : اینان کیانند؟
گفت : اینها ربا خواران امت تو هستند که هرگاه عزم بر خواستن مى کنند، شیطان مزاحم آنها مى شود و همواره آنان را مى آزارد. سرنوشت اینان ، همچون سرنوشت آل فرعون است که شب و روز بر آتش عرضه مى شوند و آتش را بر آنان مى نمایانند و دائما فریادشان بلند است و مى گویند: قیامت کى برپا مى شود؟⁽¹⁹¹⁾
و نیز فرمود: در شب معراج مردانى را دیدم که شکمهاى آنان مانند خانه هاى بزرگ بود و داخل آنها پر از مار و عقرب بود و از خارج شکمشان ، داخل آنها دیده مى شد!
گفتم : اى جبرئیل ! اینها چه کسانى هستند؟ گفت : یا رسول الله ! اینها رباخواران از امت تو هستند.

مرحوم سید محمد (ره ) که یکى از علماى بزرگ اصفهان بود نقل کرده است : یک سال از فوت پدرم گذشته بود. شبى او را در عالم خواب دیدم و احوالش را پرسیدم : گفت : تا کنون گرفتار بودم اما حالا راحت شدم . عرض کردم : سبب گرفتارى شما چه بود؟
فرمود: هیجده قران به مشهدى رضاى ((سقاباشى ))، بدهى داشتم و فراموش کردم که وصیت نمایم تا به او بدهند. از وقتى که مردم تا کنون گرفتار بودم ، ولى دیروز مشهدى رضا مرا حلال کرد و از گرفتارى برزخ نجات پیدا کردم .
سید محمد وقتى این خواب را مى بیند از نجف اشرف به برادرش که در اصفهان بود مى نویسد: چنین خوابى دیدم . تحقیق کن اگر پدرم به کسى بدهى دارد بپردازید، برادرش دنبال ((سقا باشى )) مى رود و قضیه را از او مى پرسد: ((سقا باشى )) مى گوید: آرى ، من مبلغ هیجده قران از پدر شما طلب کار بودم ، پس از مرگ آن بزرگوار چون سندى در دست نداشتم مطالبه آن پول را نکردم ؛ زیرا بى فایده بود و اگر طلب مى کردم آنها هم از من طلب سند مى نمودند. تا این که یک سال از مرگ مرحوم پدرتان گذشت . با خود گفتم : هر چند سید کوتاهى کرد و سندى به من نداد وصیت هم نکرد ولى به خاطر جدش او را حلال مى کنم تا گرفتار عذاب نباشد.
فرزندان آن مرحوم ، هیجده قران را آماده مى کنند که به آقاى ((سقا باشى )) بپردازند. ولى ایشان قبول نمى کند و مى گوید: من چیزى را که بخشیده ام دیگر نمى توانم پس بگیرم .⁽¹⁸¹⁾